Jak oliwa z oliwek jest klasyfikowana pod względem jakości w Europie?
Wprowadzenie do klasyfikacji oliwy z oliwek
Oliwa z oliwek od lat jest synonimem zdrowego stylu życia, kultury śródziemnomorskiej oraz wysokiej jakości kuchni. Podróżując po krajach Europy Południowej, takich jak Włochy, Grecja czy Hiszpania, nie sposób nie natknąć się na bogactwo smaków i aromatów tego wyjątkowego tłuszczu roślinnego. Jednak nie każda oliwa jest taka sama, a poziom jej jakości mogą się znacznie różnić.
Aby zapewnić ochronę konsumentów i producentów, Unia Europejska wprowadziła jasne zasady dotyczące klasyfikacji oraz oznakowania oliwy z oliwek. W tym artykule przyjrzymy się, w jaki sposób klasyfikowana jest oliwa z oliwek w Europie oraz na co warto zwrócić uwagę, wybierając najlepsze produkty tego typu.
Kategorie oliwy z oliwek uznawane przez Unię Europejską
Najważniejsze podstawy prawne
Klasyfikacja oliwy z oliwek w Europie opiera się głównie na przepisach ustanowionych przez Unię Europejską — w szczególności Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 i Rozporządzenie Komisji (UE) nr 2568/91. Legislacja ta szczegółowo określa kryteria chemiczne oraz organoleptyczne, pozwalające precyzyjnie rozróżnić poszczególne rodzaje oliwy dostępne na rynku europejskim.
Podstawowe kategorie handlowe oliwy
Extra virgin olive oil — oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia najwyższej jakości
Najwyższą półkę stanowi oliwa z oliwek extra virgin, czyli z pierwszego tłoczenia. To produkt uzyskiwany jedynie za pomocą procesów mechanicznych, bez użycia środków chemicznych oraz w niskiej temperaturze (na zimno). Aby mogła nosić oznaczenie „extra virgin”, musi spełniać następujące warunki:
- Kwasowość wolnych kwasów tłuszczowych nie przekracza 0,8%.
- Produkt musi uzyskać pozytywną ocenę sensoryczną (organoleptyczną) – nie może mieć wad smakowych.
- Barwa, zapach i smak charakteryzują się nutami owocowymi, świeżością i brakiem niepożądanych posmaków.
To najwyższa forma spożywcza oliwy, polecana do sałatek, dań na zimno oraz wykończenia potraw tuż przed podaniem.
Virgin olive oil — oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia
Kolejna kategoria to tzw. oliwa virgin — również tłoczona na zimno, wyłącznie mechanicznie, jednak w jej profilu mogą pojawić się lekkie wady organoleptyczne, a jej kwasowość nie może przekroczyć 2%. Ten rodzaj jest często wykorzystywany w kuchni do pieczenia czy smażenia, gdyż nie zawsze odznacza się tak wyrafinowanym smakiem, jak extra virgin.
Olive oil – oliwa rafinowana
Rafinowana oliwa z oliwek to produkt powstały w wyniku oczyszczania (rafinacji) oliwy gorszej jakości, która początkowo nie nadawała się do spożycia. Następnie miesza się ją z określoną ilością oliwy z pierwszego tłoczenia, aby poprawić walory smakowe i zapachowe. Kwasowość rafinowanej oliwy nie przekracza 1%. Jest powszechnie dostępna i nadaje się do różnego rodzaju obróbki cieplnej.
Pomace olive oil – oliwa z wytłoczyn
Najniższej jakości jest tzw. oliwa z wytłoczyn (pomace oil). Produkowana poprzez ekstrakcję tłuszczu z resztek pozostałych po pierwszym tłoczeniu, a następnie poddana rafinacji i wzbogacona niewielką ilością oliwy virgin. Charakteryzuje się neutralnym smakiem i jest wykorzystywana głównie do smażenia w gastronomii.
Jak przebiega proces klasyfikacji?
Analiza chemiczna
Każda partia oliwy, która ma być sprzedawana w krajach Unii Europejskiej, podlega ścisłej kontroli laboratoryjnej. Na tym etapie sprawdza się m.in.:
- Poziom wolnych kwasów tłuszczowych (kwasowość)
- Zawartość peroksydów (wskaźnik utlenienia)
- Profile tłuszczowe i obecność zanieczyszczeń
Testy sensoryczne (panel test)
Drugim kluczowym elementem jest tzw. panel test. Grupa wykwalifikowanych degustatorów ocenia właściwości organoleptyczne oliwy — jej zapach, smak, nuty owocowe, pikantność, goryczkę oraz obecność bądź brak niepożądanych posmaków. Tylko oliwa, która przejdzie ten test pozytywnie, może być sklasyfikowana w wyższych kategoriach jakościowych.
Oznaczenia geograficzne – gwarancja pochodzenia
Chronione oznaczenie pochodzenia (PDO i PGI)
Oprócz podstawowej klasyfikacji, oliwy z oliwek w Europie mogą posiadać oznaczenia geograficzne, takie jak:
- PDO (Protected Designation of Origin, Chroniona Nazwa Pochodzenia) – produkt pochodzi z określonego regionu geograficznego, a wszystkie etapy produkcji mają miejsce na danym terenie.
- PGI (Protected Geographical Indication, Chronione Oznaczenie Geograficzne) – oliwa ma szczególny związek z regionem, choć nie wszystkie etapy produkcji muszą się tam odbywać.
Oznaczenia te są gwarancją autentyczności i jakości oliwy, a często także jej wyjątkowego charakteru wynikającego ze specyfiki danego klimatu i gleby.
Na co zwracać uwagę przy wyborze oliwy z oliwek?
- Kategoria jakościowa – Najlepszym wyborem do spożycia na zimno jest oliwa extra virgin. Do smażenia lub gotowania można użyć oliwy virgin lub rafinowanej.
- Oznaczenia geograficzne – Produkty z PDO lub PGI często cechują się niepowtarzalnym smakiem.
- Data produkcji i termin przydatności – Oliwa jest produktem, który najlepiej spożyć w ciągu 18-24 miesięcy od tłoczenia.
- Opakowanie – Szukaj oliwy w ciemnych, szklanych butelkach, chroniących przed światłem.
Podsumowanie
Klasyfikacja oliwy z oliwek w Europie to efekt wieloletnich doświadczeń, badań oraz troski o dobro konsumentów. Dzięki jasno określonym kategoriom i rygorystycznym normom, każdy smakosz zdrowych tłuszczów roślinnych może wybrać produkt odpowiadający jego preferencjom i potrzebom kulinarnym. Kupując oliwę z oliwek, warto sięgać po produkty z oznaczeniem extra virgin oraz zwracać uwagę na pochodzenie i datę tłoczenia – tylko wtedy mamy pewność, że otrzymujemy produkt najwyższej jakości.