Jakie są główne rodzaje oliwy z oliwek i czym się od siebie różnią?

Wstęp

Oliwa z oliwek to nieodłączny element kuchni śródziemnomorskiej, ceniony na całym świecie za wyjątkowy smak i walory zdrowotne. Jednak nie każda oliwa z oliwek smakuje, wygląda i działa tak samo. W sklepach spotkasz różne gatunki, a różnice między nimi są istotne nie tylko dla smakoszy, ale również dla tych, którzy cenią sobie prozdrowotne właściwości tłuszczy. W tym artykule poznasz główne rodzaje oliwy z oliwek, ich cechy charakterystyczne oraz dowiesz się, do czego najlepiej je wykorzystać w codziennej kuchni.

Najważniejsze rodzaje oliwy z oliwek

Oliwa extra virgin (Oliwa z pierwszego tłoczenia, Extra virgin olive oil)

Czym się charakteryzuje?

To najwyżej ceniony rodzaj oliwy, uważany za produkt premium. Powstaje w wyniku mechanicznego tłoczenia oliwek na zimno, bez użycia wysokiej temperatury czy chemicznych rozpuszczalników. Dzięki temu zachowuje maksimum wartości odżywczych, intensywny kolor oraz wyrazisty aromat.

Najważniejsze cechy:

• Kwasowość nie przekracza 0,8% – im niższa, tym lepiej świadczy o jakości.
• Bogata w naturalne przeciwutleniacze, witaminy oraz zdrowe kwasy tłuszczowe.
• Intensywny, owocowy smak, czasem lekko pikantny lub goryczkowy.

Zastosowanie w kuchni

Oliwa extra virgin najlepiej sprawdza się na surowo: do sałatek, maczania pieczywa, dressingów czy polewania gotowych dań. Można jej używać także do krótkiego podsmażania, jednak najlepiej zachowuje swoje właściwości, gdy nie jest poddawana wysokiej temperaturze.

Oliwa virgin (Virgin olive oil)

Cechy szczególne

Tak samo jak extra virgin, produkowana jest wyłącznie mechanicznie, lecz jej parametry jakościowe są nieco niższe.

• Kwasowość wynosi 0,8–2%.
• Smak może być mniej intensywny, z wyczuwalną lekką goryczką lub kwaskowatością.

Kiedy się sprawdza?

Oliwa virgin nadaje się zarówno do sałatek, jak i do gotowania na nieco wyższych temperaturach. Wciąż jest zdrowa i bogata w składniki odżywcze, choć nie dorównuje pod tym względem extra virgin.

Oliwa lampante (Lampante olive oil)

Czym się wyróżnia?

To oliwa o najniższej jakości spośród tłoczonych metodami mechanicznymi.

• Charakteryzuje się wysoką kwasowością (powyżej 2%).
• Posiada defekty smakowe, często jest zjełczała lub zbyt gorzka.

Z tego powodu nie nadaje się do bezpośredniego spożycia – jej głównym przeznaczeniem jest dalsze oczyszczanie (rafinacja) bądź przemysł (np. produkcja mydeł).

Oliwa rafinowana (Refined olive oil)

Co to jest rafinacja?

Rafinacja to proces chemicznego oczyszczenia oliwy lampante. Usuwa się niepożądane smaki, zapachy i kwasowość, ale niestety także wiele cennych substancji bioaktywnych.

Właściwości i zastosowanie

• Bezbarwna lub bardzo jasna.
• Praktycznie pozbawiona aromatu i smaku.
• Kwasowość nie przekracza 0,3%.

Oliwa rafinowana dobrze nadaje się do smażenia czy głębokiego tłuszczu, gdzie nie zależy nam na wyraźnym smaku oliwek.

Oliwa z wytłoczyn oliwek (Pomace olive oil)

Ten rodzaj powstaje z resztek miąższu i pestek oliwek po tłoczeniu extra virgin oraz virgin, przy użyciu rozpuszczalników i wysokiej temperatury. Zazwyczaj mieszanka oliwy pomace i rafinowanej.

• Przeznaczona głównie do smażenia i przetwórstwa.
• Minimalna zawartość składników odżywczych, neutralny smak.

Czym kierować się przy wyborze oliwy?

Do sałatek i na zimno

Najwięcej wartości odżywczych, najlepszy smak i aromat zapewni oliwa extra virgin. To najlepszy wybór na surowo oraz do delikatnych dań.

Do smażenia

Do krótkiego smażenia dobrze sprawdzi się oliwa virgin, ale jeśli planujemy dłuższą obróbkę cieplną czy frytowanie, lepiej wybrać oliwę rafinowaną lub z wytłoczyn.

Do gotowania i pieczenia

Przy wysokich temperaturach polecane są oliwy o bardziej neutralnym smaku, czyli rafinowane lub mieszanki z olejem pomace.

O czym warto pamiętać?

Oliwa z oliwek, szczególnie extra virgin, jest wrażliwa na światło, ciepło i powietrze. Należy przechowywać ją w ciemnej butelce, w chłodnym miejscu, z dala od źródła ciepła, aby jak najdłużej zachowała swoje właściwości.

Właściwości zdrowotne różnych oliw

Oliwa extra virgin jest bogata w polifenole, sterole roślinne i witaminy, dzięki czemu działa przeciwzapalnie, wspiera układ krążenia i przyczynia się do redukcji złego cholesterolu. Im bardziej przetworzona oliwa, tym mniej tych składników.

Oliwy rafinowane i z wytłoczyn to praktycznie czysty tłuszcz roślinny – nadal lepszy niż tłuszcze zwierzęce, ale o gorszych właściwościach prozdrowotnych.

Podsumowanie

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów oliwy z oliwek, lecz to właśnie sposób ich produkcji, poziom kwasowości i intensywność smaku decydują o zastosowaniu i wartości zdrowotnej. Warto zwracać uwagę na oznaczenia na butelce oraz kraj pochodzenia, a przy zakupie kierować się nie tylko ceną, ale także przeznaczeniem oliwy i jej jakością. Najszlachetniejsza i najzdrowsza to extra virgin – królowa kuchni i baza zdrowej diety.

Wybierając oliwę odpowiednią do swoich potrzeb, możesz nie tylko wzbogacić swoje dania o wyjątkowy smak, ale i zadbać o swoje zdrowie!