Oliwa z oliwek dla początkujących – słownik najważniejszych pojęć i terminów
Dlaczego warto znać pojęcia związane z oliwą z oliwek?
Oliwa z oliwek to nie tylko jeden z najważniejszych składników kuchni śródziemnomorskiej, ale także produkt o niezwykłych walorach zdrowotnych i smakowych. Dla każdego, kto rozpoczyna swoją przygodę z oliwą, kluczowe jest zrozumienie podstawowych terminów, które pojawiają się na butelkach, w przepisach czy podczas zakupów. Dzięki temu łatwiej jest świadomie wybierać produkty wysokiej jakości i czerpać pełnię smaku oraz korzyści zdrowotnych.
W poniższym słowniku przybliżymy najważniejsze pojęcia, z którymi spotka się każdy miłośnik oliwy.
Rodzaje oliwy z oliwek
Oliwa z pierwszego tłoczenia – Extra Virgin Olive Oil (EVOO)
To najwyższej jakości oliwa, uzyskiwana z pierwszego tłoczenia na zimno bez udziału chemikaliów. Charakteryzuje się niską kwasowością (poniżej 0,8%) oraz intensywnym smakiem i aromatem. „Extra Virgin” to oznaczenie, które gwarantuje, że oliwa powstała ze świeżych, zdrowych oliwek i przeszła rygorystyczne testy jakości.
Oliwa Virgin Olive Oil (oliwa dziewicza)
Nieco niższej jakości niż oliwa extra virgin, choć nadal powstaje metodami mechanicznymi, bez dodatku chemii. Jej kwasowość jest nieco wyższa (do 2%), a smak może być bardziej neutralny lub gorzki. Wciąż jest to produkt naturalny, nadający się do stosowania zarówno na zimno, jak i do gotowania.
Oliwa z wytłoczyn oliwnych (Pomace Oil)
To najniższa kategoria oliwy jadalnej, powstająca z pozostałości po pierwszym tłoczeniu, przy użyciu chemicznych rozpuszczalników. Taka oliwa bywa oczyszczana i często miesza się ją z oliwą z pierwszego tłoczenia, by poprawić smak. Nie jest polecana do stosowania na zimno, lepiej sprawdza się w wysokich temperaturach.
Kluczowe parametry jakości oliwy
Kwasowość
Jeden z najważniejszych parametrów jakościowych, określający ilość wolnych kwasów tłuszczowych w oliwie. Im niższa wartość, tym lepsza świeżość i mniejsze utlenienie oliwy. Najlepsze oliwy extra virgin mają kwasowość poniżej 0,8%.
Zimne tłoczenie (Cold Press, tłoczenie na zimno)
Proces pozyskiwania oliwy w temperaturze nieprzekraczającej 27°C. Dzięki temu zachowane są wszystkie naturalne składniki odżywcze, witaminy i aromaty. Zimne tłoczenie to jedna z gwarancji wysokiej jakości produktu.
Polifenole
Naturalne związki o działaniu antyoksydacyjnym, które odpowiadają za goryczkę i pikantność oliwy. Wpływają pozytywnie na zdrowie, wspomagają układ krążenia i działają przeciwzapalnie.
Data zbioru i butelkowania
Oznaczenie bardzo ważne dla konsumentów szukających świeżej oliwy. Im krótszy czas od zbioru do butelkowania, tym lepiej. Warto zwracać uwagę na ten parametr, szczególnie wybierając oliwę o intensywnym smaku.
Często spotykane określenia i oznaczenia na etykietach
D.O.P. (Denominazione di Origine Protetta) / ChNP (Chroniona Nazwa Pochodzenia)
Certyfikaty jakości świadczące o pochodzeniu oliwy z określonego regionu oraz zachowującym tradycyjne metody produkcji. Produkty z takim oznaczeniem muszą spełniać ścisłe normy i podlegają regularnym kontrolom.
Single Estate / Monovarietal
Oliwa pochodząca z jednej konkretnej farmy lub wyprodukowana z jednego gatunku oliwek. Tego typu produkty cechują się unikatowym aromatem, charakterystycznym dla danego miejsca lub szczepu.
Filtracja / niefiltrowana
Oliwa może być filtrowana lub nie. Niefiltrowana zachowuje nieco więcej naturalnych osadów i bywa bardziej mętna, ale także krócej zachowuje świeżość. Filtrowana jest klarowna i dłużej nadaje się do spożycia.
Przechowywanie i użycie oliwy z oliwek
Najlepszy sposób przechowywania
Oliwę najlepiej trzymać w ciemnym, szklanym pojemniku, z dala od światła i ciepła. Optymalna temperatura przechowywania to 14–18°C. Dzięki temu produkt na dłużej zachowa swoje właściwości i smak.
Termin przydatności
Oliwa, mimo że nie psuje się szybko, z czasem traci swoje walory. Najlepiej spożyć ją w ciągu roku od zbioru, choć niektóre odmiany zachowują jakość dłużej.
Jak rozpoznać dobrą oliwę?
- Kolor: Nie jest najważniejszy. Oliwa może być jasnozielona, żółta lub złocista – odcień zależy od odmiany oliwek i czasu zbioru. Kolor nie świadczy o jakości.
- Smak i aromat: Wysokiej jakości oliwa powinna być owocowa, z wyczuwalną goryczką lub pikantnością.
- Cena: Bardzo tani produkt raczej nie będzie dobrej jakości, zwłaszcza jeśli deklarowany jest jako „extra virgin”.
Podsumowanie
Poznanie kluczowych terminów i zagadnień związanych z oliwą z oliwek to pierwszy krok do świadomego wyboru i docenienia tego wyjątkowego produktu. Warto eksperymentować z różnymi gatunkami, regionami i sposobami użycia, aby znaleźć oliwę najlepiej pasującą do własnych preferencji kulinarnych.
Zapamiętaj podstawowe pojęcia i korzystaj ze słownika przy kolejnych zakupach — Twoja kuchnia zyska na autentyczności i smaku!