Oliwa z oliwek extra virgin – czym się różni od innych rodzajów i dlaczego jest tak ceniona

Oliwa z oliwek – królowa kuchni śródziemnomorskiej

Oliwa z oliwek od wieków gości na stołach narodów otaczających basen Morza Śródziemnego. Współcześnie, wraz z popularnością diety śródziemnomorskiej, doceniana jest na całym świecie jako symbol zdrowego stylu życia. Szczególne miejsce wśród różnych rodzajów oliwy zajmuje oliwa z oliwek extra virgin, określana jako najczystsza i najbardziej wartościowa. Co sprawia, że ten rodzaj oliwy różni się od innych? Czy wyższa cena faktycznie idzie w parze z jakością i właściwościami prozdrowotnymi?

Rodzaje oliwy z oliwek – podstawowy podział

Na sklepowych półkach spotkamy się z kilkoma rodzajami oliwy z oliwek, a ich różnice wynikają zarówno z procesu produkcji, jak i jakości użytego surowca. Kluczowe kategorie to:

Oliwa z oliwek extra virgin

To najcenniejsza odmiana, uznawana za “żywe złoto”. Pozyskiwana jest z pierwszego tłoczenia, wyłącznie na zimno, z najbardziej świeżych i zdrowych oliwek. O jej wysokiej jakości świadczy m.in. bardzo niska kwasowość – poniżej 0,8%. Ma intensywny, owocowy smak, często z delikatną goryczką i pikantną nutą.

Virgin olive oil – oliwa z pierwszego tłoczenia

To także tłuszcz otrzymywany z pierwszego tłoczenia oliwek, jednak cechuje się nieco wyższą kwasowością (do 2%) i nieco uboższym profilem smakowym niż extra virgin. Zwykle wykorzystywana w kuchni do smażenia lub pieczenia.

Oliwa z oliwek (pure olive oil lub refined olive oil)

To produkt powstający przez oczyszczanie oliwy uzyskanej z tłoczenia, często z dodatkiem niewielkiej ilości extra virgin w celu poprawy smaku. Jej kwasowość zazwyczaj jest wyższa, a walory smakowe mniej wyraźne. Nadaje się głównie do obróbki cieplnej.

Pomace olive oil – oliwa z wytłoczyn

Najniższej jakości rodzaj, otrzymywany z resztek po tłoczeniu oliwek. Stosowany raczej w przemyśle spożywczym lub gastronomii.

Jak powstaje oliwa extra virgin?

Proces produkcji oliwy extra virgin rozpoczyna się od dokładnej selekcji oliwek, które muszą być zdrowe i nieuszkodzone. Zebrane świeże owoce są szybko transportowane do młyna, gdzie z wykorzystaniem nowoczesnych metod mechanicznych (bez zastosowania chemikaliów i w temperaturze nieprzekraczającej 27°C) są rozdrabniane na pastę, a następnie tłoczone. Powstały płyn zostaje poddany procesowi dekantacji lub wirówki, oddzielając oliwę od wody i resztek stałych.

Tylko taki sposób produkcji pozwala zachować pełnię smaku, aromatów i niezwykle cennych fitoskładników.

Czym wyróżnia się prawdziwa oliwa extra virgin?

• Niska kwasowość – nie wyższa niż 0,8%, co świadczy o wysokiej jakości użytych oliwek.
• Barwa – od jasnozielonej po złocistą, w zależności od odmiany i stopnia dojrzałości owoców.
• Zapach i smak – delikatnie owocowy, czasem lekko pieprzny, z nutami trawy, ziół lub migdałów.
• Brak wad sensorycznych – nie pojawia się smak zjełczały, metaliczny czy fermentacyjny.

Dlaczego oliwa extra virgin jest tak ceniona?

Skarbnica zdrowia

Największą zaletą oliwy extra virgin jest jej bogactwo substancji odżywczych. Zawiera głównie jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, z których dominujący jest kwas oleinowy. To właśnie on odpowiada za korzystny wpływ oliwy na poziom cholesterolu, wspierając obniżenie LDL (tzw. zły cholesterol), przy jednoczesnym utrzymaniu lub nawet podwyższeniu HDL (dobry cholesterol).

Ponadto, oliwa extra virgin jest źródłem naturalnej witaminy E, polifenoli i antyoksydantów – substancji spowalniających procesy starzenia, wzmacniających odporność oraz chroniących przed niektórymi chorobami nowotworowymi czy układu krążenia.

Doskonały smak, który wzbogaca potrawy

W przeciwieństwie do rafinowanych odmian, oliwa extra virgin zachwyca świeżością i głębią smaku. Idealnie komponuje się z warzywami, pieczywem, serami czy makaronami, a także jako składnik sosów i marynat. Doda finezji nawet najprostszym przepisom.

Bezpieczna obróbka termiczna (z umiarem)

Chociaż najwięcej cennych składników zachowamy, stosując oliwę extra virgin na zimno, nadaje się ona także do krótkiego podsmażania, duszenia czy pieczenia w temperaturach do 180–190°C. Wyższe temperatury mogą powodować utratę jej prozdrowotnych właściwości oraz zmianę smaku.

Jak rozpoznać prawdziwą oliwę z oliwek extra virgin?

Na rynku niestety nie brakuje produktów niskiej jakości, sprzedawanych jako “extra virgin”. Na co zwrócić uwagę podczas zakupów?

Wskazówki dla konsumenta

• Czytaj etykietę – szukaj oznaczenia “extra virgin” (ew. “olio extra vergine d’oliva”).
• Sprawdź kraj pochodzenia i miejsce butelkowania.
• Wybieraj oliwę w butelkach z ciemnego szkła, które lepiej chronią przed światłem.
• Unikaj produktów o niejasnym składzie czy podejrzanie niskiej cenie.

Dobrym pomysłem są także zakupy u sprawdzonych producentów lub w sklepach specjalistycznych.

Podsumowanie

Oliwa z oliwek extra virgin to wyjątkowy produkt, wyróżniający się niespotykaną świeżością smaku i bogactwem substancji prozdrowotnych. Jej przewaga nad innymi rodzajami oleju z oliwek wynika ze sposobu produkcji, jakości surowca oraz minimalnej ingerencji technologicznej. Stosowana regularnie, nie tylko urozmaica smak dań, ale i wspiera zdrowie. Warto więc sięgać po ten płynny skarb śródziemnomorskiej diety i cieszyć się nim zarówno na co dzień, jak i od święta.