Podstawowe rodzaje oliwy z oliwek dostępne na rynku – czym się różnią i jak je poznać?
Wprowadzenie do świata oliwy z oliwek
Oliwa z oliwek to jeden z tych produktów, który od wieków jest symbolem zdrowej kuchni i tradycji śródziemnomorskiej. Uważana za jeden z najzdrowszych tłuszczów roślinnych, zdobyła uznanie nie tylko za wyjątkowy smak, ale i prozdrowotne właściwości. Jednak stojąc przed półką sklepową, łatwo się pogubić – różnorodność rodzajów, oznaczeń i pochodzenia może przyprawić o zawrót głowy. W niniejszym artykule wyjaśniamy, jakie są podstawowe typy oliwy z oliwek, czym się różnią i jak świadomie wybrać najlepiej dopasowany do własnych potrzeb produkt.
Najważniejsze rodzaje oliwy z oliwek
Oliwa extra vergine (extra virgin olive oil)
To zdecydowanie najpopularniejszy, a zarazem najwyżej ceniony rodzaj oliwy. Oznacza najczystszy tłuszcz, otrzymywany z pierwszego tłoczenia na zimno, bez użycia środków chemicznych ani wysokich temperatur. Charakteryzuje się:
- Kwasowością poniżej 0,8%
- Wyrazistym, często lekko pikantnym i gorzkawym smakiem
- Głębokim, zielono-złotym kolorem
- Wyczuwalnym aromatem świeżych oliwek oraz trawy czy ziół
Oliwa extra vergine uznawana jest za najzdrowszą i najpełniejszą w wartości odżywcze, dlatego najlepiej sprawdza się do sałatek, pieczywa, dań na zimno oraz delikatnego wykańczania potraw.
Oliwa virgin (virgin olive oil)
To nieco mniej wyrafinowana oliwa także pochodząca z pierwszego tłoczenia, ale jej parametry jakościowe są niższe niż extra vergine. O jej klasie świadczy:
- Kwasowość do 2%
- Mniej intensywny smak oraz aromat
- Nadal uzyskiwana bez użycia chemikaliów
Oliwa virgin może być wykorzystywana zarówno do gotowania, jak i na zimno, choć dla koneserów może wydawać się zbyt łagodna lub mniej ciekawa niż extra vergine.
Oliwa z oliwek (olive oil, pure olive oil)
To mieszanka rafinowanej oliwy z oliwek oraz niewielkiej części oliwy extra vergine lub virgin, która poprawia jej smak i kolor. Otrzymuje się ją w procesie rafinacji, podczas którego tłuszcz jest oczyszczany i odkwaszany. Główne cechy to:
- Kwasowość poniżej 1%
- Jasny, złocisty kolor
- Łagodny, neutralny smak, niemal pozbawiony charakterystycznego aromatu
Ten rodzaj jest powszechnie stosowany do smażenia oraz pieczenia, ponieważ jest mniej wrażliwy na wysokie temperatury.
Oliwa sansa (pomace olive oil, oliwa z wytłoków)
Ostatni z podstawowych typów to oliwa uzyskana z wytłoków – pozostałości po tłoczeniu oliwek. To olej ekstrahowany chemicznie, następnie rafinowany i mieszany z niewielką ilością oliwy virgin. Wyróżnia się:
- Bardzo łagodnym smakiem
- Najniższą ceną spośród wszystkich rodzajów
- Przeznaczeniem głównie do celów przemysłowych i gastronomicznych
Nie poleca się jej do spożycia na zimno – najlepiej sprawdzi się w smażeniu w wysokiej temperaturze.
Jak odróżnić rodzaje oliwy na sklepowej półce?
Czytaj etykiety
Najpewniejszym sposobem, by uniknąć rozczarowania, jest szczegółowe studiowanie etykiety. Każda oliwa dopuszczona do sprzedaży powinna mieć jasno określony rodzaj (np. „extra vergine”, „virgin”, „olive oil”) oraz procentową kwasowość. Sprawdź także kraj pochodzenia oraz informacje dotyczące terminu przydatności do spożycia.
Wygląd i opakowanie
Wysokiej jakości oliwa powinna być rozlewana do butelek z ciemnego szkła lub metalowych puszek, które chronią przed dostępem światła. Kolor samej oliwy nie zawsze jest wyznacznikiem jakości – może wahać się od żółci po ciemną zieleń w zależności od odmiany oliwek i metody produkcji.
Cena i miejsce zakupu
Oliwa najwyższej klasy, jak extra vergine, będzie zdecydowanie droższa niż produkty rafinowane. Uważaj na „okazje” i promocyjne ceny – wysokiej jakości oliwa to inwestycja w zdrowie i smak.
Właściwości zdrowotne oliwy z oliwek
Oliwa z oliwek, a szczególnie extra vergine, jest bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe, polifenole, witaminę E i naturalne antyoksydanty. Regularne spożywanie może przyczynić się do obniżenia poziomu złego cholesterolu, poprawy pracy układu sercowo-naczyniowego czy wspomagania metabolizmu.
Zastosowanie kulinarne poszczególnych rodzajów oliwy
Do czego najlepiej użyć extra vergine?
- Sałatki
- Pasta i risotto
- Pieczywo (np. bruschetta)
- Marynaty i sosy
Kiedy sięgnąć po zwykłą oliwę lub oliwę z wytłoków?
- Smażenie mięs i warzyw
- Gotowanie i pieczenie
- Frytury oraz przygotowywanie dań w wysokich temperaturach
Podsumowanie
Wybierając oliwę z oliwek, warto kierować się nie tylko ceną, ale przede wszystkim przeznaczeniem oraz jakością produktu. Oliwa extra vergine jest bezkonkurencyjna do spożycia na surowo, podczas gdy warianty rafinowane sprawdzą się w codziennej kuchni, gdy liczy się odporność na temperaturę i subtelny smak. Świadomość różnic między poszczególnymi rodzajami oliwy pozwala lepiej docenić jej walory i wyciągnąć maksimum korzyści ze zdrowej kuchni śródziemnomorskiej.