Poradnik: czym różni się oliwa z pierwszego tłoczenia od innych gatunków oliwy?

Oliwa z oliwek – nie tylko jeden rodzaj

Oliwa z oliwek to jeden z najcenniejszych tłuszczów używanych w kuchni na całym świecie, przede wszystkim w regionie śródziemnomorskim. Jednak nie każda oliwa ma jednakową jakość, smak i właściwości zdrowotne. Wśród różnych gatunków oliwy można wyróżnić m.in. oliwę z pierwszego tłoczenia (extra virgin), oliwę virgin, oliwę rafinowaną i oliwę z wytłoczyn oliwnych. W tym poradniku wyjaśnimy, na czym polegają różnice między oliwą z pierwszego tłoczenia a pozostałymi rodzajami.

Jak powstają poszczególne gatunki oliwy z oliwek?

Proces produkcji oliwy ma ogromne znaczenie dla jej końcowych właściwości. Kluczowa jest metoda ekstrakcji oraz rodzaj oliwek użytych do produkcji.

Oliwa z pierwszego tłoczenia (Extra Virgin Olive Oil)

Oliwa extra virgin, czyli z pierwszego tłoczenia na zimno, powstaje przez mechaniczne wyciskanie oliwek, bez użycia środków chemicznych, w temperaturze nieprzekraczającej 27°C. Dzięki temu zachowuje maksymalnie dużo naturalnych składników odżywczych oraz charakterystyczny, intensywny smak. Proces produkcji gwarantuje zachowanie naturalnych aromatów i niską kwasowość (poniżej 0,8%).

Oliwa virgin (Virgin Olive Oil)

Oliwa virgin otrzymywana jest w podobny sposób jak extra virgin, także bez użycia chemii i wysokiej temperatury. Różni się jednak nieco wyższą kwasowością (do 2%), a smak może być mniej intensywny. Ten gatunek jest nieco niższej klasy, jednak nadal zachowuje dobre właściwości odżywcze.

Oliwa rafinowana

Aby uzyskać oliwę rafinowaną, stosuje się oliwki gorszej jakości lub resztki po tłoczeniu. Oliwa ta jest poddawana procesom chemicznym (rafinacji), których celem jest usunięcie niepożądanych zapachów, kolorów i smaków. Ponieważ proces ten eliminuje część naturalnych składników, oliwa rafinowana ma bardziej neutralny smak i niższą wartość odżywczą niż odmiany extra virgin i virgin.

Oliwa z wytłoczyn oliwnych (Pomace Olive Oil)

To najniżej ceniona odmiana, powstająca na bazie przetworzonych pozostałości po produkcji (wytłoki z pestek i miąższu). Wytłoczyny są ekstrahowane chemicznie, a uzyskany olej miesza się często z niewielką ilością oliwy virgin dla podniesienia jakości. Taka oliwa ma bardzo łagodny, wręcz neutralny smak i najniższą zawartość składników bioaktywnych.

Czym się różni oliwa z pierwszego tłoczenia? Najważniejsze cechy

Sposób produkcji

Najważniejszą różnicą jest metoda produkcji – oliwa extra virgin powstaje wyłącznie przez mechaniczne tłoczenie, bez rafinacji czy użycia środków chemicznych. Daje to produkt o najwyższej jakości, przejrzystości i świeżości.

Skład chemiczny i właściwości odżywcze

Oliwa z pierwszego tłoczenia zawiera więcej naturalnych przeciwutleniaczy, polifenoli oraz witamin (A, D, E i K). Zawartość tych związków jest dużo niższa w oliwie rafinowanej i pomace, które tracą większość wartości podczas procesów chemicznych. Dzięki temu oliwa extra virgin efektywnie wspiera zdrowie, działa przeciwzapalnie i wykazuje korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Smak i aromat

Oliwa z pierwszego tłoczenia charakteryzuje się wyraźnym, owocowym smakiem, lekką goryczką i pikantnością. W zależności od odmiany oliwek oraz pochodzenia, jej profil smakowy może mieć nuty trawiaste, migdałowe, ziołowe czy jabłkowe. Oliwa rafinowana i z wytłoczyn są niemal neutralne – nie nadają się do wykwintnych potraw, gdzie liczy się smak oliwy.

Kwasowość

Kwasowość oliwy to jeden z najważniejszych wskaźników jakości. Oliwa extra virgin może mieć maksymalnie 0,8% kwasowości, podczas gdy inne gatunki, jak virgin (do 2%) czy rafinowane i pomace – nawet więcej.

Kiedy warto sięgnąć po różne gatunki oliwy?

Oliwa z pierwszego tłoczenia

Jest najlepszym wyborem do sałatek, dań na zimno, pieczywa i finalnego wykańczania potraw. Można ją także używać do krótkiego smażenia, choć wysoka temperatura może powodować utratę części cennych składników.

Oliwa virgin

Nadaje się do codziennego gotowania, duszenia czy podsmażania. Jest kompromisem między ceną a jakością, zachowując większość walorów oliwy z oliwek.

Oliwa rafinowana i pomace

Dzięki wysokiej temperaturze dymienia, te gatunki oliwy są polecane do głębokiego smażenia i pieczenia, gdzie nie zależy nam na wyrazistym smaku, a liczy się odporność na temperaturę.

Jak rozpoznać oliwę z pierwszego tłoczenia na półce sklepowej?

Wybierając oliwę, warto zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów:

• Oznaczenie na etykiecie: Szukaj napisu „extra virgin olive oil” (oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia).
• Kwasowość: Powinna być niższa niż 0,8%.
• Skład: Najlepsza jest oliwa jednodmianowa, pochodząca z konkretnego regionu, butelkowana przy miejscu produkcji.
• Opakowanie: Najlepiej, gdy oliwa sprzedawana jest w ciemnych szklanych butelkach lub puszkach, co chroni ją przed światłem i utlenianiem.

Podsumowanie

Oliwa z pierwszego tłoczenia różni się od innych rodzajów oliwy zarówno sposobem produkcji, smakiem, jak i wartościami odżywczymi. Wybierając oliwę extra virgin, sięgamy po produkt najwyższej jakości, który doskonale sprawdzi się w zdrowej kuchni oraz jako wykwintny dodatek do wielu potraw. Pozostałe gatunki oliwy również znajdują swoje zastosowania, jednak nigdy nie dorównają wyjątkowym walorom oliwy z pierwszego tłoczenia. Świadomy wybór pozwala nie tylko cieszyć się smakiem, ale i zadbać o zdrowie na talerzu.