Przewodnik po rodzajach oliwy z oliwek – czym się różnią i kiedy warto je stosować

Wstęp: Dlaczego warto poznać rodzaje oliwy z oliwek?

Oliwa z oliwek od wieków jest cenionym składnikiem diety śródziemnomorskiej. Jej wyjątkowy smak i wartości odżywcze sprawiają, że coraz chętniej sięgamy po nią również w polskich domach. Jednak na sklepowych półkach spotkać można różne rodzaje oliwy – od extra vergine po oliwę rafinowaną, lampante czy oliwę z wytłoczyn. Wybór odpowiedniego produktu nie zawsze jest oczywisty. W tym artykule podpowiadamy, czym różnią się najpopularniejsze typy oliwy z oliwek i kiedy najlepiej po nie sięgać.

Najważniejsze rodzaje oliwy z oliwek

Oliwa ekstra virgin (extra vergine)

To najczystszy i najbardziej wartościowy rodzaj oliwy, powstały z pierwszego tłoczenia na zimno. Do jej produkcji wykorzystywane są wyselekcjonowane oliwki, które nie zostały poddane żadnym zabiegom chemicznym ani wysokiej temperaturze.

Charakterystyka oliwy extra vergine:

• Kwasowość nie przekracza 0,8%.
• Intensywny smak i aromat, często wyczuwalne nuty owocowe, trawiaste czy orzechowe.
• Jest bogata w przeciwutleniacze, polifenole oraz witaminę E.

Zastosowanie: Idealna do spożycia na zimno, np. do sałatek, gotowych już potraw, pieczywa czy serów. Nadaje się także do delikatnego podsmażania, choć wysoka temperatura może pozbawić ją niektórych cennych składników.

Oliwa virgin (zwykła dziewicza)

Jest również tłoczona na zimno, jednak jej jakość jest nieco niższa niż w przypadku extra virgin. Oliwki mogą być mniej starannie wyselekcjonowane, a kwasowość utrzymuje się do 2%.

Charakterystyka oliwy virgin:

• Lekko wyczuwalna goryczka oraz delikatny zapach.
• Smakuje subtelniej niż extra vergine.
• Zawiera sporo cennych składników odżywczych.

Zastosowanie: Polecana do smażenia i pieczenia, duszenia warzyw czy przygotowywania różnych sosów. Sprawdzi się tam, gdzie nie zależy nam aż tak bardzo na bogatych nutach smakowych.

Oliwa rafinowana

Powstaje poprzez chemiczne oczyszczanie oliwy o zbyt wysokim poziomie kwasowości lub nieodpowiednim smaku. Proces ten sprawia, że traci część aromatu i wartości odżywczych, ale zyskuje neutralność, pozwalającą wykorzystać ją w kuchni na wiele sposobów.

Charakterystyka oliwy rafinowanej:

• Bardzo delikatny smak i zapach.
• Kwasowość do 0,3%.
• Mniej korzystnych dla zdrowia przeciwutleniaczy i witamin.

Zastosowanie: Dobrze sprawdza się do smażenia w wysokich temperaturach, grillowania i pieczenia. Jest też tańsza, dlatego używa się jej w produkcji przemysłowej oraz w restauracjach.

Oliwa z wytłoczyn (pomace oil)

To najtańszy i najmniej ceniony rodzaj oliwy. Powstaje z pozostałości po tłoczeniu – zwanych wytłoczynami – przy pomocy rozpuszczalników chemicznych, a następnie jest rafinowana.

Charakterystyka oliwy z wytłoczyn:

• Neutralny smak i kolor.
• Kwasowość zbliżona do oliwy rafinowanej, czyli ok. 0,3-1%.
• Zawiera znacznie mniej składników odżywczych.

Zastosowanie: Nadaje się do smażenia i wypieków, gdzie smak oliwy nie jest kluczowy.

Jak rozpoznać dobrą oliwę z oliwek?

Sprawdź etykietę

Najważniejsze informacje znajdziesz na butelce. Zwróć uwagę na kraj pochodzenia, datę tłoczenia, poziom kwasowości oraz certyfikaty jakości.

Postaw na jakość, nie ilość

W kuchni smakosza i miłośnika zdrowego odżywiania lepiej kupować mniejsze ilości, ale lepszej jakości oliwy, by wykorzystać je na świeżo, zanim się utlenią.

Kiedy sięgać po określony rodzaj oliwy?

Do dań na zimno

Sałatki, dressingi, carpaccio czy bruschetta – tutaj najlepszym wyborem będzie extra vergine. Doda potrawom głębi i aromatu.

Do smażenia i pieczenia

Do smażenia można używać oliwy virgin lub – jeśli liczymy się z kosztami – rafinowanej bądź z wytłoczyn. Kluczowy jest wysoki punkt dymienia, który daje bezpieczeństwo kulinarne przy wyższych temperaturach.

Do marynat i sosów

W tym przypadku zarówno virgin, jak i extra vergine sprawdzą się doskonale, nadając daniom wyrazisty smak.

Najczęstsze błędy przy wyborze i przechowywaniu oliwy

Złe przechowywanie

Oliwa z oliwek źle reaguje na światło i wysoką temperaturę. Idealne miejsce do jej przechowywania to ciemna szafka lub spiżarnia, z dala od źródeł ciepła.

Kupowanie dużych butelek

Lepiej zaopatrzyć się w mniejsze opakowania i regularnie wymieniać oliwę – świeża zawsze smakuje najlepiej.

Wybieranie najtańszej opcji

Najtańsza oliwa często pochodzi z wytłoczyn. Do codziennego gotowania lepiej dopłacić do lepszej jakości produktu, nawet jeśli miałby służyć tylko do sporadycznego użycia na zimno.

Podsumowanie

Wybór odpowiedniego rodzaju oliwy zależy zarówno od zastosowania, jak i oczekiwanego smaku oraz wartości odżywczych. Extra vergine polecana jest do spożycia na zimno i jako wykończenie potraw, natomiast rafinowana i z wytłoczyn najlepiej sprawdzą się podczas smażenia i pieczenia. Niezależnie od wyboru, warto postawić na sprawdzone marki i dbać o właściwe przechowywanie oliwy w domowej kuchni, aby zawsze cieszyć się jej świeżością oraz zdrowotnymi korzyściami.