Różnice między oliwą extra virgin, virgin i lampante – podstawowy przegląd rodzajów oliwy z oliwek
Wprowadzenie do oliwy z oliwek
Oliwa z oliwek ma długą historię jako podstawa kuchni krajów śródziemnomorskich i od lat ceniona jest na całym świecie za swoje walory smakowe i zdrowotne. Na rynku spotkać można różne jej rodzaje, z których najpopularniejsze to oliwa extra virgin, virgin oraz lampante. Każda z nich różni się nie tylko procesem produkcji, ale też właściwościami smakowymi i zastosowaniem. Jeśli zastanawiasz się, czym różnią się poszczególne typy oliwy, ten artykuł rozwieje Twoje wątpliwości!
Podstawowe kategorie oliwy z oliwek
Zgodnie z międzynarodowymi normami oraz przepisami Unii Europejskiej i Rady ds. Oliwy z Oliwek, oliwę z oliwek dzieli się na kilka głównych kategorii jakościowych. Najważniejsze z nich to:
- oliwa extra virgin
- oliwa virgin
- oliwa lampante
Każda z tych kategorii określona jest konkretnymi kryteriami chemiczno-fizycznymi i organoleptycznymi (np. poziom kwasowości, smak, zapach).
Jak powstaje oliwa z oliwek?
Proces produkcji oliwy zaczyna się już na etapie zbioru oliwek. Sposób zbierania, szybkość przerobu oraz metody tłoczenia mają ogromny wpływ na jakość końcowego produktu. Oliwki są zwykle tłoczone na zimno, a każda kolejna kategoria oliwy charakteryzuje się innym poziomem przerobu oraz kontrolą jakości.
Oliwa extra virgin – najwyższa jakość i intensywny smak
Czym jest oliwa extra virgin?
Oliwa z oliwek extra virgin (extra vergine) to najbardziej ceniony typ oliwy, zarówno pod względem walorów smakowych, jak i wartości odżywczych. Jest ona uzyskiwana wyłącznie mechanicznie, bez użycia rozpuszczalników chemicznych, z pierwszego tłoczenia na zimno.
Kluczowe cechy:
- Kwasowość: nie przekracza 0,8%
- Metoda produkcji: tłoczenie mechaniczne na zimno
- Walory smakowe: wyrazisty, świeży smak, często z nutami owocowymi, zielonych liści, trawy
- Barwa: od zielonkawo-żółtej po złotą
- Zastosowanie: surowa (sałatki, dania na zimno), do wykończenia dań, doprawianie zup i makaronów
Oliwa extra virgin charakteryzuje się wysoką zawartością przeciwutleniaczy i polifenoli, co czyni ją doskonałym wyborem do zdrowej diety. Z uwagi na swój złożony smak, najlepiej sprawdza się bez podgrzewania.
Oliwa virgin – kompromis między jakością a ceną
Czym wyróżnia się oliwa virgin?
Oliwa virgin, podobnie jak extra virgin, otrzymywana jest metoda mechanicznego tłoczenia, lecz pochodzi z oliwek gorszej jakości lub posiada lekko wyczuwalne defekty smakowe. Przez to jej smak jest nieco delikatniejszy lub mniej intensywny.
Kluczowe cechy:
- Kwasowość: nie przekracza 2,0%
- Metoda produkcji: tłoczenie mechaniczne na zimno
- Walory smakowe: może posiadać drobne wady smakowe, mniej wyrazista w porównaniu do extra virgin
- Barwa: zazwyczaj złocisto-żółta
- Zastosowanie: uniwersalna w kuchni, sprawdzi się zarówno na surowo, jak i do łagodnego smażenia czy duszenia
Oliwa virgin jest dobrą alternatywą dla osób szukających produktu wysokiej jakości, ale w nieco niższej cenie niż extra virgin.
Oliwa lampante – kategoria przemysłowa
Czym jest oliwa lampante?
Oliwa lampante (nazwa pochodzi od łacińskiego „lampas” – lampa, bo używano jej dawniej do lamp oliwnych) to typ, który nie jest przeznaczony do bezpośredniego spożycia. Zawiera bowiem wyższy poziom kwasowości i wyraźne wady smakowe i zapachowe. Produkowana jest z oliwek słabej jakości, często przejrzałych lub lekko sfermentowanych.
Kluczowe cechy:
- Kwasowość: powyżej 2,0%
- Walory smakowe: wyczuwalne defekty, słaby smak i zapach
- Zastosowanie: nie nadaje się do spożycia, zanim nie przejdzie procesu rafinacji
Przeznaczenie oliwy lampante
Oliwa lampante jest surowcem do dalszego przetwarzania – po rafinacji staje się bardziej neutralna w smaku, a jej kwasowość zostaje znacznie obniżona. Tak powstaje oliwa rafinowana, która czasem jest mieszana z niewielką ilością oliwy virgin lub extra virgin, aby podnieść jej walory smakowe.
Porównanie kategorii oliw
| Typ oliwy | Kwasowość (max) | Metoda produkcji | Smak i zapach | Zastosowanie |
|---|---|---|---|---|
| Extra virgin | 0,8% | Mechaniczna/zimna | Świeży, owocowy | Na zimno, do sałatek, wykończeń |
| Virgin | 2,0% | Mechaniczna/zimna | Mniej intensywny, możliwe drobne wady | W kuchni na ciepło i zimno |
| Lampante | >2,0% | Mechaniczna/zimna | Wyraźne wady | Do rafinacji, nie do spożycia |
Jak wybrać dobrą oliwę z oliwek?
Wybierając oliwę, zwróć uwagę nie tylko na kategorie, ale także na kraj pochodzenia, datę tłoczenia oraz sposób przechowywania. Dobrze przechowywana oliwa extra virgin zachowuje bogactwo smaku i właściwości zdrowotnych, które są największym atutem tego produktu.
Na co zwrócić uwagę kupując oliwę?
- Etykieta: czy jasno określa kategorię (extra virgin)?
- Terminy: kupuj oliwę z najświeższej kampanii zbiorów.
- Opakowanie: najlepsza będzie ciemna butelka lub puszka, chroniąca przed światłem.
- Cena: najtańsza oliwa prawdopodobnie nie będzie wysokiej jakości.
Podsumowanie
Znajomość różnic pomiędzy oliwą extra virgin, virgin i lampante pozwala świadomie wybierać produkt najlepiej odpowiadający naszym kulinarnym i zdrowotnym potrzebom. Extra virgin to najwyższa półka i propozycja dla koneserów, virgin – kompromis pomiędzy jakością a ceną, zaś lampante – surowiec przemysłowy, nie nadający się do spożycia przed rafinacją. Korzystając z tej wiedzy, bez trudu wybierzesz oliwę idealną do swojej kuchni!
Nowoczesna kuchnia śródziemnomorska w dużej mierze opiera się na oliwie z oliwek, dlatego warto inwestować w najlepszą jakość i cieszyć się zarówno smakiem, jak i korzyściami zdrowotnymi płynącymi z jej spożycia.